Türkiye'nin jeotermal geleceği ve teknolojinin önemi

Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Enerji Direktörü Parshad, Aydın Germencik'te yapımı süren işletmeye 150 milyon dolar yatırım yapacaklarını açıkladı gecen hafta.  Aydın Germencik'te Gürmat Elektrik Üretim AŞ tarafından yapılan ve toplam maliyeti 970 milyon dolar olan jeotermal santral dünyanın ikinci, Türkiye'nin ise en büyük jeotermal güç santrali olacakmış. 

Parshad, Germencik projesinin ötesinde, genel olarak Türkiye'de jeotermal enerji sektörünün geleceğine de olumlu bakıyor. Türkiye'nin jeotermal potansiyelinin 4 gigavat, fakat kurulu kapasitenin sadece 350 megavat seviyesinde olduğuna dikkati çekti Parshad.

Germencik projesine olan $150 milyon katkının otesinde, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Turkiye'de jeotermal kapasitenin gelişmesine yönelik $125 milyon dolarlık ilave bir fon yaratmış.  Bu para, yeni jeotermal kaynakların keşfi ve sondaj faaliyetleri için ayrılmış.  Fonun amacı, Türk yatırımcıları ile riski paylaşmakmış.  Risk paylaşım oranları konusunda bir bilgi verilmemis ama herhalde kendi kaynaklarından önemli bir harcama yapmadan İmar ve Kalkınma Bankası fonlarına ulaşılamayacak.

Jeotermal enerjiden para kazanmak isteyen Türkiyeli yatırımcıların, Ormat adlı bir İsrail firmasının tecrübesinden ders çıkarmalarını öneriyorum.  Ormat Technologies, toplam sermaye değeri 1.25 milyar dolar olan bir şirket.  Bu şirket 1960 larda, "Organic Rankine Cycle" denilen, güneş, jeotermal ve atık ısı kaynaklarını elektrik üretimi için değerlendirmeye yönelik makinalar ile, yani yenilenebilir enerji ile beslenen güç santralleri için ekipman inşa ederek başladı ticarete.  Daha sonra, doğrudan güç santralı kurma ve işletme işine de girdi.  Santral kurma ve işletme, zaman içinde makina imalatının önüne geçti.  Şu anda, şirket cirosunun yüzde 25 i ekipman imalatından, yüzde 75 ise santral işletmekten  geliyor.

Şöyle bir soru geliyor akla.  Ormat ekipman imalatında niçin ısrarlı?  Tüm enerjisini santral işletmeye ayırması daha yerinde olmaz mı?  En nihayetinde, , cirosunun yüzde 75 i ordan geliyor simdi.  Bu sorunun tam cevabını tabii ki bilmiyorum ama muhtemel cevaplardan birisi bence, ekipman imalatı sektöründeki kar marjlarının daha yüksek olması.  İkinci muhtemel cevap da, ekipman tasarım ve imalatı sırasında kazanılan teknik tecrübenin yeni jeotermal projeler geliştirirken, rakiplerine göre firmaya ilave bir avantaj kazandırması.

Türk firmaları için ders şu bence.  Sadece santral kurup işletmeye odaklanmayın.  Bu santrallarda kullanılan makina ve teknolojilerinin imalatına da yeni para kazanma imkanları olarak bakınız.  Sadece makina kullanıcı olmayın.  Makine tasarımcısı ve imalatçısı olun.  Türkiye'nin bu konuda hatırı sayılır avantajları var.  Çok kısa zamanda ciro ve karlarınızın sadece santral işletme ile mümkün olmayacak oranlarda arttığını görebilirsiniz.  Yenilenebilir enerji sektörü çok hızla gelişiyor ve daha bu pazara hakim büyük firmalar yok.  Bu sektörde dünya çapında firma olma fırsatlarını kaçırmayın.

Ne kadar rüşvet vermek gerekir

Orhan Pamuk son kitabında (Başımda Bir Tuhaflık), orta sınıfın rüşvet vermeyi bile doğru dürüst beceremediğine değiniyor hikayenin bir yerinde.  Fakir tabaka sürekli polis memur baskısı ile karşı karşıya olduğu için rüşvetin ne zaman verildiğini ne kadar verileceğini nasıl verileceğini öğreniyormuş Pamuk'a göre (bilmiyorum belki haklıdır).

Orhan Pamuk çok zenginlerden bahsetmiyor ama onlarin da rüşvet vermeyi bilen danışmanları vardır herhalde.  Tüzel kişilikler, yani firmalar da rüşvet verebilir.  Burada verilen rüşvetin beklenen kazanç ile orantılı olması lazım.  Bu oran, geçen hafta okuduğum bir habere göre, enerji piyasasında 25% civarında.

Amerikan Adalet Bakanlığı (Department of Justice - DoJ) Alstom firmasının çeşitli ülkelerde (Endonezya, S Arabistan, Mısır ve Bahamalar zikrediliyor; Turkiye'den bahis yok çok şükür) rüşvet verdiğini sabit bulmuş ve Alstom $772 milyon ceza ödemeyi kabul etmiş.  Alstom bu ülkelerde  toplamı 4 milyar dolarlık çeşitli projeleri 75 milyon dolar rüşvet vererek kazanmış.  Bu projelerden de 300 milyon dolar kar elde etmiş.  Yani 300 almak için 75 vermiş.  Buna göre, enerji piyasasında makul rüşvet oranı 25% olarak görülüyor.  Bu konuda iş yapan iş bitiren insanların bilgisi olsun diye düştüm bu notu.