16 Şubat 2019
Avustralya'da seyahat planlarını yaparken iki seçenek vardı Çin'e uçuş için: yeni yıldan önce, yeni yıldan sonra. 2015 senesinde , yeni yıl sonrası gelmiştik. Bu sefer biraz daha erken gidip yeni yıl haftasını burada geçirelim dedik.
Çin batı takvimini kullanıyor ama geleneksel bayram tarihleri ayın durumuna göre her sene ileri ya da geri kayabiliyor . Çin yeni yılının ilk günü için kural, 21 Ocak ve 20 Şubat arasındaki dolunay günü olması. Easter yani Paskalya yortusunun Nisan ayındaki dolunay gününe bağlı olduğu gibi . Yani tarih seneden seneye bir iki hafta değişebiliyor. Bizim de kullandığımız Gregorian takvimin 2019 yılında, Çin yeni yılının ilk günü 5 Şubat idi. Çin seneleri biliyorsunuz on iki hayvan ismi ile sıralanıyor: fare, öküz, kaplan, tavşan, ejderha, yılan, at, keçi, maymun, horoz, köpek, domuz. Aşağıda şekil verdim ki kendi burcunuzun ne olduğunu bulun diye. Ben keçiyim.
Brisbane'da bizim oturduğumuz semttte Çin göçmeni çoktur. Hatta bazen Sunnybank'a indiğimde kendimi Çin'de bir yabancı gibi hissederim. Dükkan sahipleri Çinli, müşteriler Çinli, lokantalarda garsonların hemen tamamı Çin'den gelip burada üniversitede okuyan öğrenci. Arada benim gibi bir iki istisnayı saymazsan, sanarsın Sunnybank değil Shanghai. Çin kökenli insan çok olduğu için, Çin yeni yılı kutlamaları Sunnybank'ta çok güzel geçer. Havai fişekler atılır, ejderha dansları tertiplenir, AVM lerde özel programlar olur. Şu aşağıdaki fotoğraflar hep Brisbane'daki Çin yeni yıl kutlamalarından ve biri hariç hepsi Sunnybank'de çekilmiş.
Sunnybank'taki Çin yeni yıl kutlamaları böylesine muhteşem olduğu için, Çin'deki kutlamalar kimbilir nasıldır dedik Meliz'le birbirimize. Ve bu şekilde karar verdik Çin'e yeni yılın hemen öncesi gelmeye.
Yeni yil "kutlaması" burada bir hafta sürüyor: 4-9 Şubat. Sokaklarda atılan bir kaç çatapat dışında hafta boyunca bir tek kutlama olayına şahit olmadık. Biraz hayal kırıklığına uğramadık desem yalan olur.
Çinliler yeni yıl haftasını nasıl geçiriyorlar? Çoğunluğu aileleri ile. Yeni yıl haftası sırasında tren uçak bileti bulmak imkansız. Beijing, Shanghai başka büyük şehirlerde çalışanlar, yeni yılı tatilinde ana babalarının ailelerinin yanına gidiyorlar. Haftayı hasret gidererek geçirip sonra işlerine geri dönüyorlar.
Brisbane'dan Çin kökenli bir meslekdaşım, Guan, ve karısı da burada idi yeni yıl haftasında. Avustralya'ya gelmeden önce (1980 lerde) burada bir fabrikada çalışmış ve burada evlenmiş. Bu yılbaşında onlar, karısının üç kız kardeşi ve anneleri hep beraberdi. Biz kız kardeşleri ve annelerini eskiden beri tanıyoruz. Anne baba 1990 ların sonunda Brisbane'a gelmişlerdi, ilk o zaman tanışmıştık. Daha sonra Luoyang'a gelip gittiğimizde her sefer onları da gittik gördük hal hatırlarını sorduk. Baba iki sene önce vefat etti ama 89 yaşındaki annenin sağlığı yerinde maşallah. Biraz bunama belirtileri var diyor kızları ama çok belirgin değil.
Yukarıdaki fotoğrafta üç kızkardeş, üç damat, anne ve biz. Mekan bizim ev. Kızkardeşlerden biri o gün çalışıyordu gelemedi, ama kocası geldi ve fotoğrafı da o çekti. Yeni yıl haftasında her gece bu aile birlikte başka bir lokantada yemekte idik. Dört kızkardeşin her biri bir gece yemeğe götürdü. Biz bir kere götürdük. Bu arada Guan'ın eski meslekdaşları da var, onlar da yemeğe götürdü. Yani her gece farklı bir yerde yemekte idik. Gündüz evde çalışıyordum. Çünkü ben yıllık izinde değilim. Avustralya'dan habire e-mailler geliyor, cevaplamak lazım. Bereket evde internet bağlantısı çok güzel. Avustralya gibi saat 5'i geçerken kalkıyorum Kahvaltı, traş, düş, Türkiye haberleri falan derken saat 7 civarında bilgisayarın başına oturuyorum. Akşama kadar da iş bitmiyor. İş bitmez zaten.
İşte aşağıdaki resimde, bu akşam yemeklerinden birinde. Meliz, dört kız ve anneleri birlikte.
Kız kardeşlerin isimlerini babaları koymuş. Hepsi "Li" ile başlıyor: Liming, Lidan, Liçin, ve Lihey. "i"lerin hepsi uzun okunuyor, yani liiiming, liiidan, liiiçin, ve liiihey. Meliz'e de annnesi "Liiimey" diyor. O da beşinci kız kardeş yani. "Five sisters" diye bir WeChat grubu kurdular. Fotoğraflar orda paylaşılıyor.
Yine birlikte geçen bir gece sonrası fotoğraf. Yeni yıl panosu vardı, onun önünde çekelim dediler. Geleneksel gömlek giymiş karı koca en yaşlıları. Koca (arkada en sağda) müslüman. Cin'de hatırı sayılacak kadar müslüman var aslında. Ben bu damata müslüman biraderim diyorum. Soldan ikinci, Wu'ya taktığım ad, içki masası biraderim, çünkü damatlar arasında harbi içki içebilen bir tek o. Guan, zaten meslektaş biraderim. Dördüncüsü de "my decent brother", içki sigara gibi kötü alışkanlıkları olmadığı için.
İçki masası biraderim Wu, aynı zamanda da müzisyen biraderim. "Ar-Hu" çalıyor. Bizim yaylı tambura benzeyen bir çalgı. O benzerlikten dolayı aklıma geldi beraber "Dağlar Dağlar"ı söylemek. Barış Manço'nun melodisini tam olarak çıkaramasa bile, şarkının makamını kaptı Wu. Bence. Siz dinleyip kendi kararınızı verin.
Hafta sonunda Guan'ın eski patronu evlerine "mantı" yemeye çağırmıştı. Onun karısı da müslüman. Evde sehpaların masaların üzerinde bizim Anadolu evlerinde de görülen küçük örtüler falan var. Bu Meliz'in gözlemi. Diğer evlerde böyle değilmiş. Cin'de de bu sehpa üstü ufak ufak örtüler acaba dedik müslümanlık belirtisi midir? Ben ne diğer evlerde örtü olmadığını farketmiştim, ne de bu evde örtü olduğunu. O yüzden bir fikir beyanında bulunamıyacağım.
Ben "mantı" dedim ama Chinese dumpling aslında. "Çin mantısı" diyelim. Ocağın üzerinde tencere kaynıyor.
Mantıları kapamaya Meliz de yardım etti. Meliz tabii Çinli kadınlar gibi değil, kendi bildiği mantı gibi kapadı. Sen "dumpling" gibi değil "Wonton" gibi yapıyorsun dediler. Daha kötü daha iyi değil, değişik bir türde yapıyorsun anlamında. "Wonton" genellikle çorba olarak içiliyor. "Dumpling" (ya da Çincesi ile "CiaoZı" kuru yeniyor. "Wonton" diye yazılıyor pinyin alfabesinde ama aynen "mıntın" diye okunuyor. Bu şekilde "mantı" kelimesinin etimolojik olarak kökünü bulmuş oldum bu sayede. Eminim Çinceden geçmiş dilimize. Onların söylediği şekilde "mıntın" ile bizim "mantı" ses olarak birbirini çok andırıyor.
İşte yapılmış bir tepsi "CiaoZi".
Bu da piştikten sonra. Servis tabağı. Her birimizin önünde küçük kaseler var, o kaselere böyle tabaklardan alıp koyuyoruz "ciaozi"ları.
Normal olarak dumpling'de kullanılan kıyma domuz kıyması oluyor. Bu kadın müslüman olduğu için domuz yemiyor. Onun sayesinde biz de dana kıymalı dumplingi ağız tadıyla yedik.
Ev ziyaretinden bahsederken biraz da insanların oturduğu evlerden bahsedelim. Bu gittiğimiz ev, 1970'lerde Rusların fabrika lojmanı olarak inşa ettiği bir blokta. Ev sahibimiz de zaten o zamanlar girmiş fabrikada işe. O zamandan bu zamana burada oturuyor. Fabrikada kısım şefi olduğu için, lojmanı herhalde "iyi" lojmandır. Üç oda, küçük bir mutfak, küçücük bir tuvalet. Aynı tuvalette tepede telefon duş. İşte o kadar. Mekezi ısıtma gelmeden önce aşağıda bir de kömürlükleri varmış. O mutfak ilk yapıldığı zaman belki bu kadar küçük değildi ama içerisine buzdolabı ve çamaşır makinesi girince ufalmış. Odaları yatak odası olarak tutuyorlar. İki çocuk da büyümüş kendi evlerini kurmuş çoktan ama ziyarete gelirlerse diye hazır tutuluyor. Yemek masası mutfak ile antre arasında kurulmuş. Onun etrafına on kişi sıkıştık küçük tabureler üzerinde ve yemeğimizi yedik. Ev sahibi çok iyi içerdi daha önceki seyahatlerden biliyorum. Bu sefer doktor içkiyi kısıtlamasını söylemiş yüksek tansiyondan dolayı. O yüzden içkiyi her zamana göre az içtik. İçki dediğim tabii ki "baiju". Bizde rakı ne işe, Çinde de "baiju" o. Bira şarap da içiliyor ama içki denince akla gelen "baiju". Alkol oranı 52%. Çok zevkli bir yemekti. Benim Çince kıt olduğu için anlaşmamız biraz sıkıntılı oluyor ama bir kaç cümle kurabilmem bile onların çok hoşuna gittiği için güle oynaya yedik içtik. Meliz bulaşıkları yıkamaya da yardım edelim diye teklifte bulundu ama kabul etmediler. Dışarı çıktığımız zaman hava çok soğumuştu, belki de eksi 6 ya da eksii 7. Bereket oğullarından biri bizi arabasıya götürdü yoksa o havada taksi bulalım derken şifayı kapardık.